Η ΖΩΟΤΟΚΙΑ ΣΤΑ ΕΝΤΟΜΑ

Τα έντομα είναι γενικά έχουν και τα δύο φύλα, δηλαδή υπάρχουν θηλυκά και αρσενικά άτομα. Υπάρχουν όμως και κάποια είδη που είναι ερμαφρόδιτα. Τα περισσότερα έντομα είναι ωοτόκα. Υπάρχουν, όμως, πολλά είδη που είναι ζωοτόκα ή κάποιες γενιές είναι ζωοτόκες και κάποιες ωοτόκες. Στην τελυταία περίπτωση η ζωοτοκία παρατηρείται στις παρθενογεννετικές γενιές και η ωοτοκία στις εγγενώς αναπαραγώμενες γενιές. Υπάρχουν τέσσερις ( 4 ) μορφές ζωοτοκίας στα έντομα:

1.      Ωοζωοτοκία. Παρατηρείται σε ορισμένα Θυσανόπτερα, Δικτυόπτερα ( κατσαρίδες ), Δίπτερα ( Muscidae, Tachinedae ), Κολεόπτερα και ενδεχομένως σε κάποιες ακόμη τάξεις εντόμων. Τα αυγά περιέχουν αρκετή λέκιθο για να αναπτυχθεί μέσα τους το έμβρυο. Επώαση και εκκόλαψη γίνονται μέσα στον κόλπο της μητέρας, η οποία τίκτει νεαρές προνύμφες!  Υπάρχει μία ακόμη περίπτωση στην οποία χρησιμοποιήται ο όρος Ωοζωοτοκία. Όταν τα αυγά τίκτονται με τόσο ανεπτυγμένα έμβρυα, ώστε η εκκόλαψη πραγματοποιείται αμέσως μετά την απόθεσή τους από τη μητέρα.

2.      Αδενοτροφική ζωοτοκία. Παρατηρείται σε Δίπτερα και συγκεκριμένα στα είδη του γένους Α) Pupipara, στα οποία η ανεπτυγμένη προνύμφη παραμένει στο κόλπο της μητέρας έως ότου νυμφωθεί. Αποτίθεται από τη μητέρα στο στάδιο της νύμφης. Β)  Glossina ( μύγα τσετσέ ). Στη μορφή αυτής της ζωοτοκίας, το αυγό εκκολάπτεται μέσα στον κόλπο της μητέρας. Η προνύμφη, παραμένει στη μήτρα όπου και τρέφεται με κολπικά υγρά και γενικότερα καταπίνοντας εκκρίματα των κολπικών αδένων της μητέρας. Μετά από δύο ( 2 ) εκδύσεις στη μήτρα της μητέρας, η προνύμφη αποτίθεται ( τίκτεται ) από αυτήν και μετά από πολύ μικρό χρονικό διάστημα νημφώνεται.

3.      Αιμοκοιλική ζωοτοκία.   Η μορφή αυτή ζωοτοκίας  παρατηρείται στα Στρεψίπτερα, όπου οι νεαρές προνύμφες βγαίνουν από το μητρικό σώμα διαμέσου μια ειδικής οπής ( brood canal ). Παρατηρείται επίσης σε Δίπτερα της οικογενείας Cecidomyiidae, όπου οι νεαρές προνύμφες βγαίνουν από το μητρικό σώμα διαμέσου του εξωσκελετού, τρώγοντας τους ιστούς του σώματος της μητέρας. Στην περίπτωση της Αιμοκοιλικής Ζωοτοκίας, δεν υπάρχουν ωαγωγοί στο σώμα της μητέρας και οι ωοθήκες είναι ελεύθερες μέσα στο λιπόσωμα της κοιλίας του θηλυκού εντόμου. Όταν τα ωάρια ωριμάσουν, οι ωοθήκες αποδιοργανώνονται και τα ωάρια διασπείρονται στην κοιλία ( δηλαδή στο αιμόκοιλο, από όπου πήρε το όνομά της αυτή η μορφή ζωοτοκίας ). Τα αυγά θα παραμείνουν στο αιμόκοιλο έως ότου εκκολαφθούν.

4.       Ψευδοπλακουντική ζωοτοκία.  Η ψευδοπλακουντική ζωοτοκία παρατηρείται σε κάποια Ημίπτερα, όπως άτομα της οικογενείας  Polyctenidae, σε ορισμένα είδη Δικτυοπτέρων και Ψοκοπτέρων. Παρατηρείται επίσης και σε είδη της οικογενείας των Aphidoiea ( Αφίδες ).  Σ΄ αυτή τη μορφή ζωοτοκίας τα αυγά είναι σχεδόν χωρίς καθόλου λέκιθο και τα έμβρυα αναπτύσσονται μέσα σε ένα ευρύ μέρος του κόλπου της μητέρας. Εκεί διατρέφονται δια μέσου οργάνων που ομοιάζουν με πλακούντα και όχι από το στόμα. Η γονιμοποίηση του ωαρίου γίνεται στους ωοφόρους σωλήνες ή σε κάποιες περιπτώσεις ( Αφίδες ), τα έμβρυα αναπτύσσονται παρθενογεννετικά!

Δρ. Τάσος Σαββίδης

Κρηνίδες Φιλίππων. 07/02/2017