Τα υδρόβια είδη Ισοπόδων ζουν ως επί τω πλείστων στο βυθό της
θάλασσας ή στον πυθμένα του γλυκού νερού, σε υδάτινα οικοσυστήματα. Είναι
χαρακτηριστικό πως κάποια είδη υδρόβιων Ισοπόδων μπορούν να κολυμπήσουν σε
μικρές αποστάσεις. Τα επίγεια είδη Ισοπόδων διαβιούν στην ανίχνευση τροφής και
κινούνται γύρω από αυτήν, εφόσον τη βρουν. Προτιμούν τα δροσερά και υγρά περιβάλλοντα. Ένα άλλο
χαρακτηριστικό των Ισοπόδων είναι πως όταν βρεθούν σε κίνδυνο μαζεύουν το σώμα
τους σχηματίζοντας μια μπάλα, ενώ την ίδια κίνηση κάνουν και όταν θέλουν να
εξοικονομήσουν υγρασία.
Υπάρχουν περισσότερα από 10,000 είδη Ισοπόδων σε όλον τον
κόσμο. Από αυτά τα 4500 είδη διαβιούν σε θαλάσσια περιβάλλοντα, κυρίως στο βυθό
της θάλασσας, 500 είδη σε υδάτινα οικοσυστήματα στη ξηρά και 5000 είδη στη
στεριά. Υπάρχουν έντεκα ( 11 ) υποτάξεις Ισοπόδων. Τα Ισόποδα εμφανίστηκαν την
Λιθανθραφόρο περίοδο ( 358,9 εκατομμύρια χρόνια πριν έως 298,9 εκατομμύρια
χρόνια πριν ), κατά την Πενσυλβάνια εποχή πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια. Την εποχή
εκείνη διαβιούσαν σε ρηχές θάλασσες. Το όνομά τους προέρχεται από τις ελληνικές
λέξεις <<ίσος>> και
<<πους>> ( πόδι ).
Αν και μεγαλύτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα
θαλάσσια είδη Ισοπόδων, εμείς θα ασχοληθούμε με τα χερσαία, καθώς αυτά μας
απασχολούν στη καθημερινότητά μας. Μπορούμε να διακρίνουμε δύο μεγάλες ομάδες
χερσαίων ειδών, τα Αμφίποδα ( Sandhoppers )και τα Δεκάποδα ( Καβούρια, γαρίδες
). Ζουν σε τροπικά και υποτροπικά περιβάλλοντα, ενώ δεν τα συναντάμε σε αρκτικά
και υποαρκτικά περιβάλλοντα. Ο
οικολογικός τους ρόλος είναι πολύ σημαντικός καθώς βοηθούν στην αποσύνθεση του
νεκρού φυτικού υλικού του πλανήτη, μέσω της κατανάλωσης αποσαθρωμένης φυτικής
ύλης που αποτελεί και τη κύρια διατροφή
τους.
Αν θέλαμε να παρακολουθήσουμε την οικογένεια εκείνη με το
μεγαλύτερο, για τον άνθρωπο, ενδιαφέρον τότε θα παρακολουθούσαμε την οικογένεια
των Oniscidea. Οι Όνισκοι παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον και στην Ελλάδα.
Είναι άρρητα συνδεδεμένοι με την υγρασία, η παρουσία της οποίας είναι
απαραίτητη τόσο για την επιβίωσή , όσο και για την διαβίωσή τους.
Έχουν μεγάλη ευαισθησία στην εξάτμιση του νερού από το σώμα τους, ειδικά από την κοιλιακή
περιοχή τους, δεδομένου ότι δεν έχουν
κηρώδη επιδερμίδα, που χρειάζονται για τη διατήρηση του νερού. Συχνά ζουν σε
υγρό περιβάλλον όπου βρίσκουν καταφύγιο κάτω από πέτρες, φλοιούς, πεσμένα και ξερά φύλλα. Τα είδη που ζουν στην έρημο είναι συνήθως νυκτόβια, κατά τη
διάρκεια της ημέρας καταφεύγουν σε υπόγεια λαγούμια και μόνο τη νύχτα βγαίνουν στην επιφάνεια προς
αναζήτηση τροφής. Το απαραίτητο νερό για την
επιβίωσή τους το παίρνουν από την τροφή τους ( μέσω της υγρασίας που υπάρχει σ’
αυτήν ) ή με την άμεση κατανάλωση
νερού. Ορισμένα είδη μπορούν να
σχηματίσουν ζεύγη ουροπαγειακών απολήξεων (uropodal ), αποφύσεις δηλαδή που
σχηματίζουν ένα σωλήνα ο οποίος δρα ως χωνί νερού. Με τον
τρόπο αυτό μπορούν και απορροφούν νερό
από μικρές εστίες. Σε πολλά είδη, οι
αναπνευστικές δομές στα ενδόποδα είναι
εσωτερικές, με μια αναπνευστική οπή και μια ψευδοτραχεία (pseudotrachaea), η οποία
μοιάζει με τους πνεύμονες. Σε άλλες περιπτώσεις,
κάθε ενδόποδο (endopod) διπλώνεται μέσα
στο διπλανό εξώποδο ( exopod), το οποίο είναι η εξωτερική απόληξη του
πλεοπόδου. ( pleopod). Με τις δύο αυτές ανατομικές
προσαρμογές, οι Όνυχοι, αποτρέπουν την εξάτμιση του νερού από τις αναπνευστικές επιφάνειες.
Για όσους γεωπόνους και εντομολόγους
θέλουν περισσότερα στοιχεία, τα δίνουμε
παρακάτω, μιας και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον.
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΗΞΗ ΙΣΟΠΟΔΩΝ
Στα περισσότερα είδη, τα φύλα είναι ξεχωριστά και υπάρχει σεξουαλικός
διμορφισμός , αλλά μερικά είδη είναι ερμαφρόδιτα και κάποιες παρασιτικές μορφές παρουσιάζουν
μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. Μερικά Cymothoidans είναι πρώτανδρα
ερμαφρόδιτα , ξεκινούν δηλαδή τη ζωή ως αρσενικά και αργότερα αλλάζουν
φύλο. Μερικά Anthuroideans είναι το
αντίθετο, είναι πρωτόγυνα ερμαφρόδιτα,
γεννιούνται δηλαδή θηλυκά και αργότερα γίνονται αρσενικά. Μερικά αρσενικά Gnathiidans είναι άμισχα και ζουν με ομάδες θηλυκών ατόμων. Τα αρσενικά έχουν ένα
ζευγάρι πέη, τα οποία μπορούν να συγχωνεύονται σε ορισμένα είδη. Το σπέρμα μεταφέρεται στο θηλυκό με το τροποποιημένο δεύτερο
πλεόποδο ( pleopod ) που λαμβάνει από το πέος και το οποίο στη συνέχεια
εισάγεται σε ένα θηλυκό γονοπόρο (gonopore )
. Το
σπέρμα αποθηκεύεται σε ένα ειδικό δοχείο, ένα θυλάκιο στην σάλπιγγα κοντά στο γονοπόρο ( gonopore ). Η γονιμοποίηση πραγματοποιείται μόνο όταν τα αυγά είναι έτοιμα
για εκκόλαψη, αμέσως μετά από μια έκδυση, χρόνος κατά τον οποίο
επιτυγχάνεται μια σύνδεση μεταξύ του θυλακίου αποθήκευσης σπέρματος και της σάλπιγγας.
Τα αυγά, τα οποία δύνανται να αριθμούν έως και αρκετές εκατοντάδες,
τοποθετούνται από το θηλυκό στον μάρσιπο
(
marsupium ) , ένα θάλαμο που σχηματίζεται από επίπεδες πλάκες γνωστές ως οωστεγίτες
( oostegites ) κάτω από το θώρακα. Αυτό είναι γεμάτο με νερό
ακόμα και στα χερσαία είδη. Τα αυγά εκκολάπτονται ως mancae, ένα στάδιο μετα-προνυμφικού
που μοιάζει με το ενήλικο εκτός από την απουσία του τελευταίου ζεύγους
παραιοπόδων ( pereopods).
Η έλλειψη ενός σταδίου στη διάρκεια του κύκλου ζωής είναι ένας περιοριστικός
παράγοντας στην διασπορά των Ισοπόδων ,
και μπορεί να είναι υπεύθυνη για τα υψηλά επίπεδα ενδημισμού της τάξης.
Ως ενήλικες, τα ισόποδα διαφέρουν
από άλλα οστρακόδερμα στην περίφημη αλλαγή πτερώματος που γίνεται σε δύο στάδια γνωστή ως <<διφασική αλλαγή φτερώματος>>. Πρώτα γίνεται η ρήξη του εξωσκελετού από το οπίσθιο μέρος του σώματός τους και στη
συνέχεια η ρήξη του εμπρόσθιου μέρος.
Δρ. Σαββίδης Τάσος
Κρηνίδες Φιλίππων, 31/07/2016
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου